اتوکلاو آزمایشگاهی چیست، چگونه کار میکند و انواع مختلف آن به چه صورت میباشد.

اتوکلاو آزمایشگاهی به دستگاهی گفته میشود که جهت استریل نمودن مواد و لوازم متفاوت مورد استفاده قرار می گیرد، این استریل نمودن به معنای از بین بردن همه میکروارگانیسم ها شامل باکتری ها، قارچ ها، اسپورها و هر نوع سلول زنده تک و یا چند سلولی که در نمونه مورد استریل قرار دارد می باشد.
استریل کردن روش های متفاوتی دارد، اتوکلاوها در در صنعت های پزشکی، دارویی و صنایع غذایی یه صورت گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند

اتوکلاوها دارای دسته بندی های متفاوت جهت استفاده در بخش های متفاوت می باشند، همچنین حجم های آنها از مقادیر پایین جهت آزمایشگاه ها و دندانپزشکی ها تا حجم های بالا جهت مصارف صنعتی ساخته و تولید می گردند.

جهت انجام فرآیند استریلیزاسیون با اتوکلاو می بایست موارد متعددی را رعایت نمود که از جمله آنها می توان به  آماده کردن نمونه ها، مدت زمان انجام کار، دمای انتخاب شده، فشار داخل دستگاه و در مواردی که دستگاه اتوکلاو دارای پمپ وکیوم می‌باشد از صحت انجام پمپ وکیوم را می توان نام برد.

بخش های تشکیل دهنده دستگاه اتوکلاو :

اتوکلاو آزمایشگاهی دارای بخش های متفاوتی می باشند که در کلیات یکسان بوده ولی ممکن است در جزئیات در دسته بندی های متفاوت با یکدیگر تفاوت داشته باشند .

 

از جمله موارد مهم تشکیل دهنده اتوکلاو شامل قسمت های ذیل می باشند:

• اتاقک استریلیزاسیون(چمبر)

• درب اتوکلاو

• دریچه ایمنی

• فشارسنج

• لوله خروجی از داخل اتاق استریلیزاسیون

• المنت های دمایی

• خروجی بخار

• و یک برد دیجیتال که جهت برنامه دهی برای زمان و دما مورد استفاده قرار می گیرد.

در ادامه به اختصار در رابطه با موارد گفته شده در بالا توضیحاتی ارائه می نمایم:

۱ . دریچه ایمنی: یکی از بخش های بسیار مهم در اتوکلاو  می باشد که از افزایش فشار بخار بیش از حد مجاز جلوگیری می نماید.

۲. فشارسنج:  در دو مدل مکانیکی و دیجیتال موجود می باشد، اما با توجه به الزامات تولید اتوکلاو در داخل کشور می بایستی حتماً از نوع مکانیکی آن استفاده نمود.

۳. اتاق استریلیزاسیون (چمبر):  محل قرار گیری نمونه ها جهت فرآیند استریل نمودن می باشد که از اصلی ترین بخش های سازنده یک اتوکلاو بوده که می بایست در تولید و طراحی آن بیشترین توجه را نمود تا ایجاد خطا را به پایین ترین حد ممکن رساند و یکی از موارد بسیار مهم در تولید اتوکلاو قطر چمبر می باشد.

۴. المنت های دمایی: آب به وسیله این المنت ها گرم می شود و از فاز مایع به گاز تبدیل می گردد به همین جهت می بایست از المنت هایی استفاده نمود که بالاترین کاربرد و طول عمر را دارا می باشند زیرا در صورت خرابی المنت دستگاه اتوکلاو از چرخه فعالیت خارج می گردد و همچنین در صورت نیم سوز شدن پروسه استریل نمودن در در زمان معین و دمای مشخص به هم خورده و سبب می گردد محصول نهایی از نظر صحت استریل بودن مورد عدم پذیرش قرار گیرد.

روش های مختلف استرلیزاسیون :

– روش استفاده از بخار (گرمای مرطوب)
– روش استفاده از هوای خشک (گرمای خشک)
– اتیلن اکساید
– روش پلاسما و روش‌های دیگر

اساس فرایند استرلیزاسیون در اتوکلاو ها :

 

جهت استریل نمودن مواد متفاوت از جمله مواد متخلخل، ابزارآلات پزشکی و آزمایشگاهی  و….از چرخه های متفاوت دما و فشار استفاده می گردد که به طور کلی دمای استریل نمودن به دو بخش تقسیم می شود

1.دمای ۱۲۱ درجه سانتی گراد با فشار 1.2 بار

2دمای  ۱۳۴ درجه سانتی گراد در فشار 2.2. بار

دسته بندی اتوکلاو :

 

اتوکلاوها با توجه به نوع کارکردی که انجام می‌دهند در سه کلاس تقسیم بندی می شوند که در ذیل به ترتیب به توضیح آنها می پردازیم:

۱. اتوکلاو آزمایشگاهی کلاس N

اتوکلاو های کلاس N یا به اصطلاح اتوکلاوهای سطلی بیشترین کاربرد را در آزمایشگاه های بالینی، تحقیقاتی و مواد غذایی را دارا می باشند. این اتوکلاوها به صورت روتین از حجم ۱۰ لیتر تا حجم ۱۰۰ لیتر تولید می گردند، البته حجم های دیگری نیز در بازار موجود است، این نوع اتوکلاو ها جهت استریل نمودن ابزار آلات جامد مورد استفاده قرار می گیرند.

 

 

۲. اتوکلاو آزمایشگاهی کلاس S

این اتوکلاوها جهت استریل نمودن مواد جامد که دارای پوشش می باشند و همچنین مواد جامدی که دارای پوشش نمی باشند مورد استفاده قرار می گیرد که می توانند دارای پمپ وکیوم باشند و یا پمپ وکیوم نداشته باشد.

 

 

۳. اتوکلاو های کلاس b

این دسته از  اتوکلاوها جهت استریل نمودن تمام وسایل و ابزار آلات مورد استفاده قرار می‌گیرند، اتوکلاوهای این دسته دارای پمپ وکیوم می باشند که با ایجاد خلا ، دما و فشار در اتوکلاو را مطابق استانداردهای بین المللی در بهینه ترین حالت خود تنظیم می نماید به طور کلی می توان تنظیم دمای داخلی و مدت زمان آن را به دو صورت دسته‌بندی کرد :

• دمای ۱۲۱ درجه سانتیگراد با فشار یک و دهم بار در مدت زمان ۱۵ دقیقه

• دمای ۱۳۴ درجه سانتیگراد در مدت زمان سه دقیقه کافی می باشد تا پروسه استریلیزاسیون صورت پذیرد.

لازم به توضیح است که زمان های اعلام شده از زمان رسیدن به دمای مورد نظر و فشار مورد تایید محاسبه می گردد نه از زمان شروع فرایند.

نگهداری اتوکلاو آزمایشگاهی :

با چند کار بسیار ساده می توان عمر مفید دستگاه های اتوکلاو را به صورت چشمگیری افزایش داد .

اتوکلاو آزمایشگاهی کلاس N